Kooperatifçilik Günü hakkındaki tartışmalar devam etse de ülkemizin kurucusu Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün bu konudaki fikirleri ve yaptıkları yolumuza ışık tutmaya devam edecek.

Birleşerek çoğalmak, birleşerek büyümektir kooperatiflerin amacı. “Bir elin nesi, iki elin sesi”dir bu birleşme.

Kooperatifçilik Günü

21 Aralık 1844; İngiltere’nin Rochdale kasabasında 28 dokuma işçisi tarafından kurulan ilk kooperatifin kuruluş tarihi. O dönemlerde tüm kooperatifçilik örgütleri 21 Aralık tarihini bu günü kutlamak adına seçmişlerdi. Ülkemizde de hala bazı örgütler bugün kutluyor. Ancak işin aslı öyle değil.

Uluslararası Kooperatifler Birliği’nin (ICA) kurulmasının ardından 1923 yılından itibaren bu günü kutlamak için Temmuz ayının ilk Cumartesi gününe belirlemişler. Ardından Birleşmiş Milletler de 1995 yılından itibaren bu günü resmi listesine almış. Ve tüm dünyada bu gün Temmuz ayının ilk Cumartesi olarak benimsenmiş durumda. Bu arada 2021 yılı temasını “Daha iyisini birlikte yeniden inşa etmek” olarak benimsemişler.

Zaten önemli olan hangi kutlandığı değil. Önemli olan kalkınmada ve özellikle üretimde birlikte davranarak ilerlemek. Kavramı doğru anlarsak doğru yol alabiliriz ancak. Haydi o zaman tanıma bakalım.

Peki Nedir Kooperatifçilik?

Kısaca kooperatif tanımını şöyle yapabiliriz:

“Halk dilinde imece usulü denilen topluca yardımlaşmanın resmi olarak belli kural kanun ve düzene göre yapılma işlemi.”

Ulu Önderimiz Atatürk’ün söylemlerine ve icraatlarına bakalım.

Bu bölüme başlamadan hemen önce Prof. Dr. Ziya Gökalp Mülayim’in eserlerine bir göz atmak gerekir. Toprak Reformu ve Kooperatifleşme ve Kooperatifçi Atatürk ve Kooperatifçilik kitaplarını öneriyorum. Aynı zamanda bu kitapların özeti niteliğindeki makaleyi de Uludağ Üniversitesi internet sitesindeki açık erişim bölümünden okuyabilirsiniz.

Önerilerimizi yaptıktan sonra gelelim söylemlere ve icraatlara. Ki hala üzerine bir tuğla koyulabilmesi umudundayım. Atatürk’ün tarım konusuna verdiği önemi Orman Çiftlikleri projelerinden de okumuştuk daha önce. Atatürk Orman Çiftliği ve Yürüyen Köşk ve Çınar Ağacı yazılarımızda anlatmıştık. Ne kadar anlatsak, yazsak satırlar, sayfalar yetmez yaptıkları için.

Tek tek özene bezene yapılan çalışmaların sonucunda kurulan Tarım Kredi Kooperatifi ve yine 1931 yılında İstanbul Üniversitesi’ne bağlı kurulan “Türk Kooperatifçiliği Derneği de Atatürk’ün kooperatifçiliğine en önemli örneklerdir.

İşte o tarihi adımlar ve cümleler…

24 Ağustos 1925 tarihinde Kastamonu’daki konuşmasında şöyle demişti.

“Ben de çiftçi olduğumdan biliyorum, makinesiz ziraat yapılmaz, el emeği güçtür, Birleşiniz. Böylece makine alınız” 

1 Kasım 1929 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılış konuşmasında sevincini şöyle dile getiriyordu. Ki zaten 1924 yılında henüz genç cumhuriyetin birinci yılında Zirai Birlikler Kanunu yürürlüğe girmişti. Sonrasında 1925 yılında kooperatifçilikle ilgili düzenlemeler yapmıştı meclis. Ve hemen ardından 1926 yılında Türk Ticaret Kanunu’nda kooperatiflerle ilgili düzenlemede gerçekleşti.

“Bu sene zirai kooperatif teşkilatına başlanmış olması, bilhassa memnuniyetimize mucip oluyor. Bu kooperatifleri memleketin her tarafına teşmil etmeyi ziyadesiyle iltizam ediyoruz” 

–

Sonrasında 30’lu yıllara gelindiğinde de özellikle tarım ve hayvancıkla ilgilenenler için düzenlemeler devam ediyordu. 27 Ocak 1931 tarihinde İzmir Halk Fıkrası Kongresi’nde yaptığı konuşmada kooperatifleri kalkınma için örnek gösteriyordu.

“Mesela; Kooperatifler. Şurada burada halk ya da münevverlerin teşebbüsü ile fiili sahasına geçen kıymetli hasılalar görülmektedir. Hükümetimizin de bu gibi teşebbüsleri takviye etmesi lazımdır. Hükümeti Cumhuriyet bu lüzumu tabii idrak etmektedir” 

–

Yine aynı dönemde 1 Şubat 1931 tarihinde İzmir Ticaret Odası’nda yaptığı konuşmasında kooperatifçilik konusuna verdiği önemini anlatmıştı.

“Kanaatim odur ki, muhakkak suretle birleşmede kuvvet vardır.  Kooperatif yapmak, maddi ve manevi kuvvetleri, zeka ve maharetleri birleştirmek demektir. …Müstahsillerin birleşmesinden şahsi menfaatlerini haleldar olacağını düşünenler tabii şikayet edeceklerdir.”

Mustafa Kemal Atatürk yaptığı tüm devrimlerin dışında özellikle tarım adına sürekli çalışmaya ömrü boyunca devam etmişti. 1 Kasım 1936 tarihindeki Meclis açılışında kooperatif sisteminin ne derece sevildiğini anlatmıştı. Ve daha ileri bir aşamaya taşımanın gerekliliğini anlatıyordu.

“Kooperatif teşkilatı, her yerde sevilmiştir. Kredi ve satış için olduğu gibi istihsal vasıtalarını öğretip kullandırmak için de kooperatiflerde istifayı mümkün görüyoruz” 

–

Ölümünden sadece bir yıl öncesinde bile kanla sulanmış topraklarımızın ve çiftçilerimizin geleceğini düşünüyordu. 1937 yılının 1 Kasım tarihinde yine meclis açılışında kooperatifçilik konusunda şöyle söylüyordu.

“Köyde ve yakın köylerde müşterek harman makinalarını kullandırma köylülerin ayrılamayacağı bir adet haline getirilmelidir. Ziraai sanayi bilhassa üzerinde meşgul olacağımız mevzu olacaktır. Bu arada sütçülüğe, süt sanayine önem vermekteyiz. Sırasıyla; şehir ve kasabalarımızın temiz ve ucuz süt mamulatı ihtiyacını temin edecek fabrikalar tesisinse ve bununla ahenkli bir surette köylerdeki sütleri kıymetlendirecek ve satışı kolaylaştıracak kooperatifler teşkiline çalışılacaktır”

Bize düşen görev nedir?

Tabii ki her konuda olduğu gibi kooperatifçilik konusunda da Mustafa Kemal Atatürk liderimiz olmalı. Yolumuz O’nun yolu.

Ve ben kendi adıma buzdolabıma, mutfağıma aldığım ürünleri birliklerden ya da kooperatiflerden almaya gayret ettiğimi söyleyebilirim. Onların ürünlerini satın alarak bu birlikteliğe destek verebiliriz. Hele de üreticiysek o zaman da birleşerek gücümüzü artırabiliriz.

Yine özellikle kadın üreticilere destek vermek amacıyla kadın kooperatiflerine mutlaka destek vermeliyiz. Yazımın başında da dediğim gibi “bir elin nesi var, iki elin sesi var.”