Lenfödem
Lenfödem tedavisinde fizyoterapistin rolü bu haftanın konusu. Lenfödem hastalığı yeteri kadar bilinmeyen fakat kişinin başına gelince de kapı kapı dolaştıran bir hastalık. Kişinin hayati tehlikesi yoktur. Fakat ödem sonrası gelişen fiziksel rahatsızlık, ağırlık hissi, bedensel deformite ve hareket kısıtlılığı gibi semptomlar hastanın yaşam kalitesini düşürür. Lenfödem nedir ve nelere dikkat etmeliyiz? Önerilerime de yer verdiğim yazımın sizlere faydası olacağına inanıyorum.
Lenfatik Sistem Nedir?
Lenf nodülleri, bademcikler, timüs bezi, dalak ve kemik iliği olmak üzere lenfatik organlar ve lenfatik damarlardan meydana gelir. Lenf sistemi vücudumuzun bağışıklık sistemi olması sebebiyle dolaşım sisteminin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Dolayısıyla bağışıklık sistemiyle beraber çalışarak, vücut savunmasında koruyucu filtre görevi gören bir sistem olarak tanımlanır.
Lenfödem Nedir?
Lenfödem, proteinden zengin sıvının dokular arasında birikmesine bağlı olarak ortaya çıkan kronik ödem durumudur. Bu sıvı normalde lenf damarları aracılığı ile dolaşıma geri dönmesi gerekirken, lenf sisteminin hasarlanması sonucu dokuların arasında birikir. Klinik olarak lenfödem, kişinin kolu yada bacağının şişmesi olarak bilinir. Bunlara ek olarak baş, boyun, meme ya da genital bölgede de açığa çıkabilir. Oluşan ödem, lenf sistemine yapılan müdahaleler (cerrahi, radyoterapi) sonucu açığa çıkabileceği gibi, lenf sisteminin doğuştan yetersiz gelişmesi nedeniyle de çocukluk, ergenlik ya da yetişkinlik döneminde de oluşabilir. Tedavi edilmediğinde hareket kısıtlılığına ve fiziksel deformasyona neden olur ve yaşam kalitesini bozar.
Lenfödem Sınıflandırması
Primer (doğuştan) Lenfödem:
Bebeğin anne karnındayken lenf damarlarının yeteri kadar gelişmemesi nedeniyle oluşur. Sıklıkla travma ya da enfeksiyon gibi bir olayın tetiklemesi ile ortaya çıkar. Bir kere oluştuktan sonra lenfödem kronik bir hal alır. Primer lenfödemin genetik kökenli olduğu kanıtlanmıştır. Bebeğin lenfödem için genden kalıtımsal mirası olsa bile, ebeveyni kadar şiddetli etkilenebileceği anlamına gelmez.
- Sekonder Lenfödem:
Lenf sistemi doğuştan sağlıklı iken lenf nodlarına yapılan cerrahi müdahale, uygulanan radyoterapi ya da lenf sistemine zarar veren büyük travmalar sonucu gelişir.
- Kronik venöz yetmezlik sonucu gelişen Lenfödem:
Toplar damarların kanı kalbe yeteri kadar götürememesi ‘venöz yetmezlik’ olarak tanımlanır. Yeteri kadar çalışamayan venöz sisteme lenf sistemi destek olur. Fakat lenf sistemine binen aşırı yük sonucu lenf damarları işlevini yapamaz hale gelir ve lenfödem gelişir.
- Lipödem:
Lipödem nedeni belli olmayan kalça, uyluk ve bacakların şişmesi ile karakterize tipik bir kadın hastalığıdır. Ciddi hormonel veya karaciğer fonksiyon bozukluk durumlarında çok nadir olarak erkeklerde de görülür. Lipödem genellikle hormonel değişikliklerin yaşandığı regl, menapoz veya gebelik gibi durumlar sonrası başlar. Öncelikli olarak yağ birikiminden kaynaklıdır. Leğen kemiğinden başlayıp ayak bileğine kadar olan çift taraflı ve simetrik bir görüntüsü vardır. Ayak üstünde ve parmaklarda ödem yoktur. Genellikle doku gerginliği, dokunma ile oluşan ağrı ve kolay morarma genel semptomları arasındadır.
Tanı ve Tedavi Yöntemleri
Lenfödem teşhisi, tipik olarak ayrıntılı hasta öyküsü ve fiziki muayene ile konulmaktadır. Lenfödem genellikle tek taraflıdır ve ödem olan bölgede elle uygulanan basınç sonrası içe göçen bir iz (gode) bırakır. Eğer çift taraflı ise asimetriktir. Zamanla cilt kalınlaşır ve katlanmalar oluşabilir.
Tedavi:
- Manuel Lenf Drenajı
- Kompresyon Bandajı
- Cilt Bakımı
- Egzersizden oluşur.
Bu tedavi protokolü tüm dünyada geçerli ‘altın standart tedavi yöntemi’ olarak kabul edilmiştir.
Sonuç olarak lenfödem tedavisi, alanında uzman fizyoterapistler tarafından yapılması gereken bir tedavidir.
Lenfödemi veya Lenfödem İhtimali Olan Kişiler Nelerden Korunmalısınız?
- Enfeksiyon (kesikler, enjeksiyonlar, böcek ısırmaları, yanıklar)
- Aşırı kilo alma ve dengesiz beslenme
- Yetersiz veya aşırı egzersiz
- Ödem olan bölgenin aşırı ısıya maruz kalması
- Ağır yük kaldırma
- Uzun yolculuklar (özellikle uçak yolculukları)
- Etkilenen bölgenin sıkılması (tansiyon ölçülmesi, saat, sıkı kıyafetler)
Hastalara Önerilerim
- Etkilenmiş bölgenin bakımı ve temizliği çok önemlidir. Cilt temiz tutulmalı. İyice kurulanmalı, hiçbir zaman nemli bırakılmamalıdır. Cildi nemlendirmek için su bazlı kremler kullanabilirsiniz.
- Kişisel hijyende manikür ve pedikür tercih etmeyin. Ayrıca asla jilet kullanmayın. Mutfakta ya da bahçede iş yaparken kesiklerden korunmak için eldiven kullanmalısınız.
- Hasta kendini güneşten korumalı ve güneş yanığı olmamasına dikkat etmelisiniz.
- Gece etkilenmiş bölgenin üzerine yatmamak için özen göstermelisiniz.
- Ayrıca uçak yolculuğu sırasında oluşan basınç farkları oluşur. Bu nedenle hastanın varsa kişiye özel yaptırılan lenfödem bası giysisini giymesi faydalı olacaktır.
- Bunlara ek olarak lenf dolaşımını sağlamak için terapistinizin verdiği egzersizler de ihmal edilmemelidir.
Özetle;
Lenfödem kronik bir hastalıktır. Ayrıca tedavi sonrası dikkat edilmezse tekrarlayabileceğini unutmamakta fayda var. Lenfödem bir son değil sonuçtur. Tedavisi olan, fakat sabır ve emek gerektiren bir hastalıktır.
Sağlıkla kalmanız dileğiyle.
Kaynakça:
- Kadın Sağlığında Fizyoterapi ve Rehabilitasyon | Prof. Dr. Türkan Akbayrak – Yrd. Doç. Dr. Serap Kaya
0 Comments