Sanat ve Zanaat

Sanat ve zanaat

Tahmini okuma süresi 4 dakika

Art(ı)Yorum

???️????️

Birbirine ne kadar yakın kelimeler. Aslına bakarsak kökleri bir olan bu kelimeleri kardeş olarak bile değerlendirebiliriz. Nihayetinde ikisinin de ortak yönleri belli;

El emeği, hayal gücü ve fayda…

İnsanlık tarihi kadar eski ve kadim yetenekler…

Her insan kendine has yeteneklerle geliyor dünyaya. Kimi zaman hayatta kalması, bazen de sadece kendini anlatabilmesi için kullandığı bu yetenekleri; zamanla “sn” algısı içinde değişikliğe uğruyor. Zanaat, sınaat, sanat, sanayi gibi pek çok şekilde telaffuz edilmeye başlıyor bizim yetenekler…

Kelimelerin büyülü dünyasında biraz yetenek avcılığı yapmaya ne dersiniz?

Önce Kelime Kökeni “Şn”

Sanat: Arapça ṣnˁ kökünden gelen ṣanˁa^t صنعة “imalat, işçilik, ustalık, hüner” sözcüğünden alıntıdır. Arapça ṣanaˁa صنع “imal etti, yaptı, işledi, düzenledi” fiilinin mastarıdır.
Zanaat: Arapça ṣnˁ kökünden gelen ṣināˁa(t) صناعة “imalat, ustalık, sanat” sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Arapça ṣanaˁa صنع “imal etti, yaptı” fiilinin fiˁāla(t) vezninde mastarıdır..
Sanayi: Arapça ṣnˁ kökünden gelen ṣanāˀiˁ صَنَايِع “sanatlar, meslekler” sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Arapça ṣanˁa(t) صنعة sözcüğünün faˁāˀil vezninde çoğuludur. ^(Etimoloji)

Kelimelerin kök bağları sadece beni mi bu kadar etkiliyor bilmiyorum.

Ne taraftan düşünülürsek düşünelim işin ucu sanata varıyor. Ustalıkla ve hünerle yapılan işçilik; sanat. Bu ustalığın çoğul halinde yapılmış sanat hali; sanayi. Sanatla yapılan her imalat zanaat…

Biraz karışık da oldu değil mi ??

Kelime anlamlarıyla sadeleştirmek daha iyi olacak o zaman…

Zanaat Kelime Anlamı ^(*TDK)

İnsanların maddeye dayanan gereksinimlerini karşılamak için yapılan, öğrenimle birlikte deneyim, beceri ve ustalık gerektiren iş, sınaat:
El ustalığı isteyen işler.

Sanat; Kelime Anlamı ^(*TDK)

Bir duygu, tasarı, güzellik vb. anlatımında kullanılan yöntemlerin tamamı veya bu anlatım sonucunda ortaya çıkan üstün yaratıcılık.
Belli bir uygarlığın veya topluluğun anlayış ve zevk ölçülerine uygun olarak yaratılmış anlatım.
Bir şey yapmada gösterilen ustalık.

Yani…

Önce; ister tekil, ister çoğul olsun fayda sağlaması önemli. Bu bir edebi eser de olabilir, dövülerek şekil verilmiş, sonrasında kullanıma sunulmuş bakırda…

İkinci sırada hüner, marifet ve tecrübeyle gelişen ustalık geliyor. İster sanatkar, ister zanaatkar; ne kadar hünerliyse ortaya çıkan eser de o kadar değerli, kıymetli oluyor.

Yol ayrımı buradan sonra başlıyor.

Hayal gücünün daha baskın olarak kendini belli ettiği, kullanımdan daha ziyade anlatımı ifade eden ustalık; sanat kelimesinin özü olmalı bence. Edebiyat gibi, heykel, resim, sinema, mimari gibi güzel sanat dalları geçiyor zihnimden. Bir kitabın satır araları, o fırça darbeleri, o mimarinin ince çizgileri ya da heykelin kusursuz anlatımlarıyla hissettirdikleri…

Peki zanaat. Anlatımdan ziyade kişisel ihtiyaçlara sunulan faydalar canlanıyor sonra zihnimde.

Hiç bakır döven ustayı izlediniz mi… Nasıl kararlı ve narin dokunuşlarla o tecrübesini koyuyor ortaya. Ya da bir ayakkabı ustası, yorgancı… İpliği ilmek ilmek işlerken, nasıl ince bir eser çıkıyor ortaya. Günümüzü, gönlümüzü ve geleceğimizi süsleyen…

Bu kelimelerden en ironik ya da enteresan olanı sanayi sanırım. Otomasyon ya da makineleşmiş bir üretimin bile sanat kökenini taşıması ne kadar önemli aslında. Nasıl da dikkat edilmesi gereken ince bir çizgi.

Belki de sorun da çözüm de tam olarak bu.

Belki emek vererek dokunduğumuz her şeyin; faydayla, özenle, itinayla ya da tecrübeyle güzelleşip bir anlam oluşturduğunu unutmamamız gerekiyor. O zaman hayal gücümüz güzele ve işin esere dönmesine daha çok yardımcı oluyor.

Dilerim ki; zanaat ustası gibi fayda sağlayan, sanat eseri özeninde anlam ifade eden dokunuşlarımızla güzelleşsin hayatlarımızın yolcuğu…

Köklerimizi unutmamak dileğiyle…

Bir2Yorum’da Zanaatlar | TC Kültür Bakanlığı El Sanatları ve Zanaatlar