Türkiye’deki Unesco Dünya Mirası Alanları yazını özellikle hazırladım. Bu gün Dünya Turizm Günü. Bu güne özel bir araştırma ile bu günü kutlamak istedim.
Turizm ve Turizm Çeşitleri
Bence turizm demek sanayi olmadan kazanılan gelir demek. Kültür demek, geçmiş ile iletişim, farklı kültürleri yerinde görmek, geçmiş ile geleceği harmanlamak demek. Görmek, deneyimlemek demek.
Pek çok sebebi var turizmin. Sırf meraktan olduğu gibi, dost ve akraba ziyaretleri de turizm sayılıyor.
Dinlenme, eğlence, spor, eğitim, iş ve toplantı hatta sağlık turizmi son derece önemli. Hatta yeni yeni daha da parlayan; Snobizm olarak geçen “miş gibi yaşama; başkalarının yaptığı ya da yaşadığı gibi yaşama) oldukça konuşmaya ya da yazmaya değer.
Ancak bu gün daha çok; din, kültür ve de tarih ile daha yakından ilgili olan bir alan hakkında yazmak istiyorum.
Unesco Listeleri
Unesco (Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü 1946) hakkında anlatılacak
- Somut Olmayan Miras Listesi (Türk Kahvesi, Meddahlık vb)
- Somut ama hala adaylığı devam eden miras listesi (Sümela Manastırı, Mardin vb) hakkında başka bir zaman konuşalım.
Bu gün toplam 18 tane olan, onaylı kültürel miras listemizi tekrar hatırlayalım.
Türkiye’deki Unesco Dünya Mirası Alanları hazırlıklarında görseller için Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı Web Siteleri kaynak olarak kullanılmıştır.
1985 Yılında Kabul Edilenler
1. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) 1985
Dünya Miras Listesi’nde yer alan ilk Türk yapıları Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası’dır . Bu bina kompleksi 13. yüzyılda Mengücekli Beyliği’nden Ahmet Şah ve eşi Melike Turan tarafından yaptırılmıştır . Anadolu’nun anıtsal mimarisi ve geleneksel taş oyma süslemeleri ile tanınan bu şaheser, iki kubbeli camisi, hastanesi ve türbesi ile 1985 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne yazılmıştır.
2. İstanbul’un Tarihi Alanları (İstanbul) 1985
Marmara Denizi, Boğaziçi (Boğaziçi) ve Haliç (Haliç) ile çevrili bir yarımada üzerinde yer alan İstanbul’un Tarihi Alanları, 1985 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kaydedildi.
İstanbul, dünyanın iki kıtasında yer alan tek şehirdir. İstanbul’un Tarihi Alanları dört ana alanla temsil edilmektedir: Sultanahmet Arkeoloji Parkı , Süleymaniye Koruma Alanı , Zeyrek Koruma Alanı ve Kara Surları Koruma Alanı . Bu alanlar, barındırdıkları kültür varlıklarının dönemleri ve özellikleri bakımından birbirinden farklılaşmakta ve İstanbul’un kentsel tarihini sergilemektedir.
3. Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) 1985 (Karma Miras Alanı)
Göreme Milli Parkı ve Kapadokya , 1985 yılında Dünya Miras Listesi’ne Göreme Milli Parkı , Derinkuyu Yeraltı Şehri , Kaymaklı Yeraltı Şehri , Karlık Kilisesi , Theodore Kilisesi , Karain Kolumbiyası ve Soğanlı Arkeolojik Sit Alanı olarak 7 kısım olarak yazılmıştır. (Kapadokya Dijital Gezi)
Göreme Milli Parkı ve Kayalık Kapadokya Bölgesi’nin en önemli özelliği rüzgar ve yağmur sularının oluşturduğu bol miktarda peribacasının varlığıdır. Soğanlı, Zelve ve Üzengi Vadilerinin yüksek yamaçlarında bulunan müstahkemler ve vadilerin derinliklerine oyulmuş keşiş hücreleri bölgeye değer katmaktadır.
1986 ve 1987 yılında 2 kabul var
4. Hattuşa: Hitit Başkenti (Çorum) 1986
M.Ö. 1650 civarında kurulan Hattuşa , Hitit İmparatorluğu’nun başkentiydi ve o dönemin sanat ve mimarisinin odak noktası oldu. 1986’dan beri kültürel bir varlık olarak Dünya Mirası Listesi’nde yer almaktadır.
Hattuşa, Aşağı Şehir ve Yukarı Şehir olmak üzere iki siteden oluşan bir açık hava arkeoloji müzesidir . Aşağı Şehir’de görülebilen, sivil yaşamla ilişkili kalıntılardır. Büyük Tapınak, şehrin başlıca kült binasıdır. Bu tapınağın iki kült odası nedeniyle imparatorluğun en büyük tanrıları olan Fırtına Tanrısı Teşup ve Arinna Şehri Güneş Tanrıçası’na adandığı sanılmaktadır.
5. Nemrut Dağı (Adıyaman) 1987
Adıyaman’ın Kahta ilçesinde yer alan ve on metre yüksekliğinde büyüleyici heykelleri ve birkaç metre uzunluğundaki yazıtlarıyla Kommagene Krallığı’nın kutsal yeri olarak nitelendirilen Nemrut Dağı , 1987 yılında Dünya Miras Listesi’ne kültür varlığı olarak kaydedildi.
Nemrut Dağı, Antik Anadolu’da Helenistik döneme ait en görkemli ibadethaneleri barındırır. Yazıtlara göre I. Antiochos, tanrılara ve atalarına minnettarlığını göstermek için anıtsal bir mezar, mezarın üzerinde kesme taştan bir tümülüs ve tümülüsün üç kenarına teraslar yaptırmıştır.
Türkiye’deki Unesco Miras Alanları 1988 Yılında 2 tane kabul görmüş
6. Hieropolis-Pamukkale (Denizli) 1988 (Karma Miras Alanı)
Ege’nin antik kentlerinden Frigya’nın kutsal Hierapolis’i 1988 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne yazılmıştır. Hierapolis antik kentinin 2. yüzyılda Bergama Kralı II. Eumenies tarafından kurulduğu sanılmaktadır. Pergamon’un efsanevi kurucusu Telephos’un güzel eşi Hiera’nın adını almıştır.
Şehir, MÖ 129 yılında Roma İmparatorluğu’nun Asya eyaletine bağlanmış ve prokonsüller tarafından yönetilmiştir. Şehir, en parlak yıllarını MS 96 ile 162 yılları arasında görmüş ve MS 3. yüzyılda Pisidia Pacatiana’ya bağlanmıştır.
7. Xanthos-Letoon (Antalya-Muğla) 1988
M.Ö. 3000’lere dayanan Likya’nın başkenti olan Xanthos , antik çağda Likya’nın en büyük idari merkezi olarak biliniyor. 1988 yılında Xanthos ile birlikte Dünya Miras Listesi’ne kaydedilen Letoon , antik çağın en önemli dini merkezlerinden biriydi.
Xanthos ve Letoon’un arkeolojik değeri, onları dünya mirasının çok önemli parçaları haline getiriyor. Siteler yaklaşık 4 km uzaklıkta olup, üzerinde Likya dilinde en uzun ve en önemli yazıların yazıldığı taş yazıtları içermektedir.
1990 Yılından Sonra Kabul Edilenler
8. Safranbolu Şehri (Karabük) 1994
Camileri, çarşısı, mahalleleri, sokakları ve tarihi evleriyle tarihi hayata geçiren eşsiz bir Anadolu şehri olan Safranbolu , 1994 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydedildi. Şehir, Dünya Miras Listesi’nde üç bölüm halinde temsil ediliyor; Çukur , Kıranköy ve Bağlar .
Safranbolu , Türk Mimarisinin En Güzel Örneği
Hititler, Frigler, Lidyalılar, Persler, Helenistik Krallıklar (Göletler), Romalılar, Selçuklular, Çobanoğlu ve Candaroğlu beylikleri ve Osmanlılar sırasıyla.
9. Truva (Troya) Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 1998
Truva Antik Kenti yeri olmanın ünlü olan Truva Savaşı Homer İlyada destanında anlatılan o 1998 yılında Dünya Mirası Listesi’ne edildi.
M.Ö. 3000’lere kadar uzanan geçmişi ile dünyanın en ünlü arkeolojik alanlarından biridir. Çanakkale il sınırları içinde yer almaktadır . Truva’nın kuruluş efsanesine göre, deniz tanrıçası Tethys ve Atlantik Denizi’nin titanı Oceanus’un Electra adında bir kızı vardı. Electra, Zeus’un karısı olacak ve Dardanus’u doğuracaktı. Dardanus’un oğlu Tros, Truad adlı şehri, oğlu Ilus ise Truva şehrini bulacaktı.
2000Den Sonra Kabul Edilenler
10. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) 2011
Selimiye Camii ve Külliyesi , İstanbul’un fethinden önce Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti Edirne’de bulunmakta olup , 2011 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınmıştır.
Cami, tüm ihtişamıyla şehrin her yerinden görülebilir. Anıtsal kubbesi ve dört ince minaresiyle cami, dünyaca ünlü kraliyet mimarı Mimar Sinan tarafından tasarlanmış ve inşa edilmiştir . Yapımına 1568 yılında başlanan, yedi yıl süren cami 1575 yılında tamamlanmıştır. İnşaat sırasında binlerce kişi istihdam edilmiştir. Osmanlı sanatının en önemli şaheseri olarak kabul edilen kraliyet mimarı Mimar Sinan, camiyi “şaheser” olarak kabul etmiştir .
11. Çatalhöyük Neolitik Alanı (Konya) 2012
Neolitik Çağ’ın en eski yerleşim yerlerinden biri olarak tanınan Çatalhöyük , en eski ev mimarisi ve peyzaj resimlerinin yanı sıra ana tanrıça kültünün kutsal nesnelerinin eşsiz örnekleriyle insan yerleşiminin şafağına ışık tutuyor. Çatalhöyük, Konya ilinin Çumra ilçesinde olup 1958 yılında keşfedilmiştir. O tarihten bu yana çeşitli tarihlerde kapsamlı bilimsel çalışmalar ve kazılar yapılmıştır.
Çatalhöyük Neolitik “kenti”, olağanüstü sanat ve zanaatları ile ünlüdür ve ilk buluntular MÖ 7.400 yılına aittir. Çözüm, medeniyet ve tarımın temelini çözmek için uluslararası bir anahtardı. Çatalhöyük Neolitik Alanı’nın sosyal organizasyonunun ve kentsel planının eşitlik ideallerini temsil ettiğine inanılıyor. Çatalhöyük Neolitik Kenti, 2012 yılında Dünya Mirası Listesine kaydedildi.
2014 Kabulleri
12. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (Bursa) 2014
Bursa , ilk sermaye olarak Osmanlı kuzey-batı yamaçlarda bulunan Uludağ’da ve Cumalıkızık 2014 yılında UNESCO Dünya Miras Listesinde yer alan edilmiş aynı dönemde bir vakıf köyü olarak kurulmuştur.
“Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu” Dünya Miras Alanı , Orhan Gazi Külliyesi ve çevresini içeren Hanlar Bölgesi , Hüdavendigar (Murad I) Külliyesi , Yıldırım (Bayezid I) Külliyesi , Yeşil (Mehmed I) olmak üzere altı bileşenden oluşmaktadır. Külliye , Muradiye Külliyesi ve Cumalıkızık Köyü Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk başkenti olarak yaratılan ve külliyeler ve köyler tarafından şekillendirilen Bursa’nın tarih boyunca erken Osmanlı mimarisine göre oluşturulan vakıf sistemi bağlamında önemli ticari rolü gelenekler, kentte büyük hanlar, bedestenler, çarşılar ile ortaya çıkarılmıştır.
13. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir) 2014
Helenistik, Roma, Doğu Roma ve Osmanlı dönemlerinin katmanlarını barındıran , Helenistik dönemden kalan tek başkent olan “Bergama ve Çok Katmanlı Kültürel Peyzajı” , 2014 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydedildi.
Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Alanlar dokuz bileşenden oluşmaktadır; Bergama Şehri (çok katmanlı şehir) , Kybele Kutsal Alanı , İlyas Tepe , Yigma Tepe , İkili Tümülüs , Tavşan Tepe , X Tepe , A Tepe ve Maltepe Tümülüsü . Helenistik Attalid Hanedanı’nın başkenti Kale Tepesi’nin tepesindeki antik Pergamon yerleşimi , anıtsal mimarisiyle Helenistik dönem şehir planlamasının seçkin örneğini temsil ediyor. Athena Tapınağı, Helenistik dönemin en dik tiyatrosu, kütüphane, Büyük Pergamon SunağıDionysos Tapınağı, agora, spor salonları ve yüksek basınçlı su boru hattı sistemi bu planlama sistemi ve mimarisinin dönemdeki en seçkin örnekleridir. Büyük Bergama Sunağı ve Pergamon Heykel Okulu’nun ürettiği diğer birçok eser , Helenistik dönem heykel sanatının doruk noktasını temsil ediyor.
2015 Kabulleri
14. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı (Diyarbakır) 2015
Bereketli Hilal denilen Yukarı Tigres Nehri Havzası’nın bir yamacında yer alan Diyarbakır’ın müstahkem kenti ve çevresi, Roma, Sasani, Bizans, İslam ve İslami yollarla Helenistik dönemden beri önemli bir merkez olmuştur. Osmanlı döneminden günümüze. Site, İçkale (iç kale) olarak bilinen Amida Höyüğünü , sayısız kuleleri, kapıları, payandaları ve farklı dönemlere ait 63 yazıtıyla Diyarbakır’ın 5,8 km uzunluğundaki surlarını ve aralarında yeşil bir bağ olan Hevsel Bahçelerini kapsıyor. şehre yiyecek ve su sağlayan şehir ve Dicle.
15. Efes (İzmir) 2015
Bir zamanlar Kaystros Nehri’nin haliçinde bulunan Efes, batıya doğru çekilirken kıyı şeridini takip eden yeni konumlarda kurulan birbirini izleyen Helenistik ve Roma yerleşimlerini içermektedir. Kazılar, Celsus Kütüphanesi ve Büyük Tiyatro gibi Roma İmparatorluk dönemine ait büyük anıtları ortaya çıkardı. Akdeniz’in dört bir yanından hacıları çeken “Dünyanın Yedi Harikası” ndan biri olan ünlü Artemis Tapınağı’nın küçük kalıntıları. 5. yüzyıldan beri, Efes’ten yedi kilometre uzaklıktaki kubbeli, haç biçiminde bir şapel olan Meryem Ana Evi, Hıristiyan haclarının önemli bir yeri haline geldi. Efes Antik Kenti, deniz kanalı ve liman havzası ile bir Roma liman kentinin seçkin bir örneğidir.
2015 Sonrası Kabul Edilenler
16. Ani Arkeolojik Alanı (Kars) 2016
Bu ortaçağ şehri, yüzyıllar boyunca Hıristiyan ve ardından Müslüman hanedanlar tarafından inşa edilen bir ortaçağ şehirciliğinin özelliği olan konut, dini ve askeri yapıları birleştirir. Şehir, 10. ve 11. yüzyıllarda, Bagratides’in ortaçağ Ermeni krallığının başkenti olduğunda ve İpek Yolu’nun bir kolunun kontrolünden yararlandığında gelişti . Daha sonra Bizans, Selçuklu ve Gürcü egemenliğinde ticaret kervanları için önemli bir kavşak noktası statüsünü sürdürdü. Moğol istilası ve 1319’da yıkıcı bir deprem, şehrin düşüşünün başlangıcı oldu. Site, MS 7. ve 13. yüzyıllar arasında bölgenin neredeyse tüm farklı mimari yeniliklerinin örnekleri aracılığıyla ortaçağ mimarisinin evrimine kapsamlı bir genel bakış sunuyor. Ani Arkeolojik Sit Alanı 2016 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınmıştır.
17. Aphrodisias (Aydın) 2017
Güneybatı Türkiye’de yer alan mekanın iki bileşenden oluşur Afrodisias arkeolojik ve şehrin mermer ocakları kuzeydoğu. Afrodit tapınağı MÖ 3. yüzyıldan kalmadır ve şehir bir yüzyıl sonra inşa edilmiştir. Aphrodisias’ın zenginliği mermer ocaklarından ve heykeltıraşlarının ürettiği sanattan gelmektedir. Şehir sokakları, tapınaklar, bir tiyatro, bir agora ve iki hamam kompleksi içeren birkaç büyük sivil yapının etrafında düzenlenmiştir. Afrodisias, 2017 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydedildi.
18. Göbekli Tepe (Şanlıurfa) 2018
21. yüzyılın en önemli arkeolojik keşfinin Göbeklitepe (Potbelly Tepesi) olduğunu iddia etmek için önemli gerekçeler var . Her şeyden önce 12 bin yıl öncesine dayanıyor . Yani piramitlerden 4 bin, Stonehenge’den ise 7 bin yıl daha yaşlı. Dahası, insanın yerleşik hayata geçişinden bile daha eskidir. Bu nedenle, yaygın görüşün aksine, ilk şehirlerin kurulmasından önce dini inançların varlığını kanıtlamaktadır.
Göbeklitepe’deki araştırmacıların bulguları, bu kadar erken yaşlarda bile dini bir sınıfın var olduğunu, toplumun sosyal sınıflara bölünmesinin yaygın olarak kabul edilen tarihlerden çok önce gerçekleştiğini ve belki de bölgede ilk tarımsal faaliyetin gerçekleştirilmiş olabileceğini gösteriyor. Sonuç olarak, tüm bu yeni bilgiler insanlığın kolektif bilgisine ve tarih kitaplarına eklenmiştir. Göbeklitepe , insanlık tarihine katkılarından ötürü 2018 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alındı .
Daha fazlası için –> Dijital Gezi
5