Dünyanın Bez Bebekleri

Nesilden nesile Aktarılan Dünyanın Bez Bebekleri

Bebekler, yüzyıllardır ve muhtemelen tüm insan uygarlığı boyunca, dünya çapında kültürlerin aziz bir parçası olmuştur. Oyuncak veya koleksiyon olarak, bebekler her yaş için güzel ve çekici arkadaşlardır.

Bilinen en eski bebekler kil, çubuklar ve hatta yapraklar ve mısır kabuğu gibi ham, doğal malzemelerden yapılmıştır. Tarihsel süreçte ilk insanlar küçültülmüş objeleri inanç amaçlı yapmışlardır. Dönemin özelliklerine göre taş, kil, kemik, boynuz gibi materyaller, daha sonraları gelişme çağlarına göre ahşap, fildişi, tekstil, seramik, metal ve plastik gibi farklı materyaller kullanmışlardır.

“Çocukların en eski oyuncaklarının taştan, kilden, ya da kurutulmuş meyveden yapılmış bilyalar olduğu, bunu kilden, pişmiş topraktan hayvanların, bebeklerin izlediği görülmektedir. İlkçağın bu basit oyuncaklarının ardından Ortaçağda çeşitli metallerden imal edilmiş dövme ve dökme tekniğinde yapılmış hayvanları, tahtadan bebekleri geldi ” (Onur, 1992: 31). Ticari olarak üretilen ilk bebekler ise narin çinilerden yapılmış bir koleksiyon parçası niteliğindedir.

İnsanlık Tarihi Kadar Eski…

Bebeklerin de yer aldığı oyuncak kavramının başlangıcı, insanlık tarihi kadar eskilere dayanmaktadır. Arkeolojik kazılarda elde edilen buluntular ilkçağlara kadar tarihlenmektedir. Varlıkların küçültülerek yapılması önceleri inanç amaçlıdır. Tapınaklarda ve dinsel etkinliklerin yapıldığı yerlerde bulunan heykelcikler bu görüşü doğrulamaktadır. Böylece, toplumların sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleri oyuncaklara da yansımıştır. Toplumsal yaşamda insanın kendisini küçülterek kopya etmesi çok eskilere dayanmaktadır. “İlk bilinçli insan imgeleri doğadan kopya edilen bebek-gibi figürlerdi. Sanatsal heykellerle karşılaştırıldığında bunların özel bir konumu vardır. Çocukların ellerine geçmeden önce bunlar büyük olasılıkla tapınma nesneleri hizmetini görüyordu” (Niemann, 1991: 56). Diğer taraftan çocukların vakit geçirme, eğlenme, sosyalleşme ve gelecekte üstlenecekleri rollere hazırlama gibi amaçlarla oyunlarında kullandıkları oyuncakların yanında, eğitim, düşünmeye yöneltme ve yaratıcılık gibi farklı işlevleri yerine getiren bebekler de üretilmiştir.

Bebekler oyuncaklar arasında farklı bir değere ve anlama sahiptirler.

Genellikle ailenin giyiminde kullanılan kumaşın artan parçalarından yapılan bez bebekler, erken dönemlerde çocukların hayatlarının önemli bir parçası oldu. Biz kız çocukları önce anneannemizin sonra annemizin daha sonra kendi diktiğimiz bebeklerle büyüyen son nesiliz. Bu basit gibi gözüken bez bebekler renk renk kumaşlardan dikildi, boyandı ya da elle işlendi. İlk bebeklerin çoğu küçük kızlara benzemek için yapılmıştır. Giysiler bebek için el yapımıydı, genellikle dönemin tarzındaydı ve genellikle giyilip çıkarılabiliyordu. Ayakkabılar ve çoraplar genellikle boyanırdı ve saçlar tipik olarak renkli iplikten yapılırdı. Bugün çocuklar, yıllar önceki çocuklar gibi bez bebeklerini hala seviyorlar. Bebekler genellikle etrafta taşınır, yatılır ve hatta onlarla birlikte dışarı çıkarılır.

Bez bebekler geleneksel olarak malzeme artıklarından yapıldığından, ne zaman ve nerede “icat edildiklerini” belirlemek çok zordur. El yapımı ve genellikle ilk oyuncak olarak verilen eski bez bebeklerin pek çok örneği günümüze ulaşmamıştır. Doğaları, zamanla parçalanacakları anlamına gelir. Ama bu aynı zamanda onların çekiciliğinin bir parçasıdır. Yıprandıklarında sevilerek taşınabilmeleri ve yamalanabilmeleri, onları küçükler için mükemmel oyuncaklar yapar.

Dünya üzerinde yaşayan toplulukların farklı kültürleri bebek konusundaki çeşitliliği de ortaya koymaktadır. Yaşanılan bölgenin özellikleri, inanç ve yaşam biçimleri bebeklere de yansımaktadır. Türklerin tarihinde de oyuncak kavramı kendine has özellikleri ile var olmuştur. Orta Asya’dan Anadolu topraklarına taşıdıkları kültürlerini yaşatmaya çalışırken, yerleştikleri yeni yerlerdeki kültürlerden de etkilenmişlerdir. Türklerin Orta Asya’da yaşadıkları dönemlerine ait kültürlerine ait en önemli ipuçlarını veren kurganlardan çıkarılan arkeolojik eserler bizi bu konuda aydınlatmaktadır. İslamiyet öncesi Türk inanç sisteminde Şamanizm önemli bir yere sahipti ve bu inanca göre tanrı tasvirleri yapılırdı. British Museum‘da sergilenen, bir çocuğun mezarında bulunan ve MS 1. ve 5. yüzyıllar arasında bir yere tarihlendiğine inanılan bir Roma bez bebek gibi…

Bulunan en eski bez bebek…

Bilinen en eski bez bebek Mısır’da keşfedilmiş ve paçavra ve papirüs artıklarından yapılmış MS 2. yüzyıla kadar uzanıyor. Saklama koşullarının zorluğu nedeniyle zamana karşı dayanabilen materyallerden üretilen bebekler günümüze kadar ulaşırken, tekstil gibi dayanıksız materyallerden yapılanların ise pek azı ulaşabilmiştir. “Alman arkeolog Heinrich Schiliemann; Truva’nın en alt tabakalarının birindeki bir çukurda küçük toplarla birlikte bir çıngırak bebek adı verilen kilden bir bebek buldu; bu en eski Yunan bebeği idi. 6. yüzyılda Yunanistan’da bebek yapan ustalar vardı. Bu bebekler kilden pişiriliyor, boyanıyor ve giydiriliyordu, hareketli kol ve bacakları vardı. Mısır’da özel zarif, süslü, çocuklara göre dokuma motifleri olan giysiler yapılıyordu. Roma İmparatorluğu’nda bebekler erkenden ortaya çıkmıştı; bunlar, daha sonra Japonya’da ya da Çin’de olduğu gibi tatil armağanı olarak kullanılıyordu” (Niemann, 1991: 56).

XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan ve Türk kültürünün temel kaynaklarından Divanü Lûgat-it Türk’te “kudhurçuk” kelimesi karşılığında; “kız çocuklarının insan suretinde yaparak oynadıkları bebek, kukla” (Atalay, 1985:I, 501) tanımı, el yapımı bebeklerin İslamiyet sonrasında da kız çocukları tarafından kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Mısır kabukları dünyanın diğer yerlerinde oyuncak bebek yapımında kullanılan popüler bir malzeme olarak bilinir.

“Eski Yunan ve Roma medeniyetinde evlenme yaşına gelen kızlar, sahip oldukları yapma bebekleri tapınaklarda Venüs veya Diana ya takdis ettirirlerdi. Romalı ve Yunanlı kızlar evlenme tarihine çok az bir zaman kalana kadar bebeklerle oynarlardı. Daha sonra oynadıkları bu bebekleri Yunanlılar Artemis, Romalı kızlar ise Diana Tapınağına bırakırlardı. Böylece kızlar daha fazla çocuksu şeylere ilgi duymadıklarını topluma iletmiş olurlardı” (Bilgin, 1990: 7). Bez bebeklerin Meksika’da da uzun bir geçmişi var ve 1970’lerde yerel ekonomiyi destekleme programının bir parçası olarak turizm endüstrisinin bir parçası olarak yeniden canlandırıldı.

Bez bebeklerin seri üretimi 1830 civarında başladı, kabaca kumaşa renkli baskının başlamasıyla aynı zamanda. Yine de, seri üretime rağmen, bebekler basit özelliklerini, yumuşak vücutlarını ve hatta çoğu zaman patchwork kıyafetlerini korudu.

Şimdi yumuşak bebek yapan birçok şirket var. Bazıları, iplikten yapılmış saçları ve renkli patchwork kıyafetleriyle daha geleneksel bez bebeklere benzeyecek şekilde tasarlanmıştır. Diğerleri, bu ticari bir temelde olsa bile hala el yapımıdır. Küçük çocuklara evrensel olarak hitap eden bez bebeklerin, birçok çocuk kitabı ve dizisinde yer almasına neden olmuştur.

Anadolu Bebekleri

Yaşanan dönemin sosyo-ekonomik ve kültürel özelliklerini yansıtan pişmiş toprak, taş, metal, ahşap ve tekstil gibi çeşitli materyallerden üretilen ürünlerden yapılan oyuncak bebekler Türklerin Anadolu’ya göç etmesi ile birlikte buraya da taşınmıştır. “Zengin oyuncak kültürüne sahip olan Anadolu’nun 10. yüzyılda Türklerin eline geçmesinden sonra da oyuncak geleneği, kültür aktarımı yoluyla günümüze kadar gelmiştir. Türklerin Orta Asya’da oyuncak bebek yaptıkları ancak sonrasında İslamiyet’in etkisiyle bu geleneği bıraktıkları, Anadolu’ya geldikten sonra da Selçuklu ve Osmanlı İmparatorlukları döneminde küçük zanaat ustalarının oyuncak geleneğini sürdürdüğü bilinmektedir (Önder, 1986: 14). Her ne kadar XVII. yüzyılda İstanbul’un Eyüp semtinde ayrı bir işkolu olarak üretilen oyuncaklar belli bir ihtiyacı karşılasa da, Anadolu’da çocukların ihtiyacı olan oyuncaklar ellerinin altındaki hazır malzemelerden ebeveynler tarafından yapılmıştır. Anadolu’nun birçok yerinde yapma bebeğe değişik adlar verilmektedir; “gelin, güççe (Çanakkale, Afyon, Denizli, Konya, Akşehir, Niğde), korçak (Erzurum, Gümüşhane) ve kurçak (Manisa, Akşehir)” (Bilgin, 1990: 41) verilen isimlerden bazılarıdır.

Çocukların oyunlarında kullandıkları oyuncaklar kırsal alanda genellikle evde hazırda bulunan malzemelerden yapılmaktadır. Kumaş parçaları, boncuklar, teller, ağaç dalı, tahta parçaları, süs kabakları, kabak lifi, kemik, taş, mısır kabuğu, ceviz, haşhaş kapsülü, şeker pancarı gibi birçok materyal birlikte kullanılmaktadır.

Dünyanın Bez Bebekleri

Dünyanın farklı coğrafyalarında, annelerin ellerinin altındaki artık kumaş ve yörede yetişen bitkisel ürünlerle çocuklarına bebek yapma geleneği günümüzde az da olsa devam etmektedir. Farklı bölgelerde yaşayan toplulukların kültürel özelliklerini yansıtan oyuncak bebekler orijinal olma özelliğini kaybetmemişlerdir. Bu gelişmeler dünyada tek tipleşmeye karşı kültürel çeşitliliğin korunması bağlamında olumlu çalışmalardır. İşin sevindirici noktası: Türkiye de Anadolu’nun birçok yöresine ait geleneksel kıyafetlerin giydirildiği bez bebekler üniversiteler, kız meslek liseleri, halk eğitim merkezleri ve yerel yönetimlerin düzenlediği kurslarda yapılmaktadır. Bu çalışmaların genişletilerek ülke genelinde yüzyıllardır annelerin çocukları için artık malzemelerden yaptığı bebeklerin ortaya çıkarılarak oyuncak müzelerinde sergilenmesi, yeni kuşaklara yapımının öğretilerek yaşatılması ve dünya kültürel mirası içerisinde yer almasının sağlanması hedeflenmelidir.

Anadolu’ya ait bez bebekleri ayrıca yazacağım başka bir dosyada size sunacağım. Bu yazı hem genel bir toparlama, hem de dünya üzerinde ki bez bebekleri kısaca tanımanıza yardımcı olacağını düşünüyorum.

1. Rusya: Matruşka Bebekleri

Matyroshka “Küçük Matron” anlamına gelir ve bu istifleme bebekleri, hepsi tek bir pakette nesiller boyu küçük kız bebekleri içerir. Her bir tahta oyuncak bebek, ortasından ayrılarak ve içinde daha küçük bir oyuncak bebek barındıracak şekilde açılır. Bu da içinde daha da küçük bir oyuncak bebek barındırır ve bu böyle devam eder ve sonuncusu genellikle en küçük bebekle devam eder. Tipik setlerde 4 ila 10 bebek bulunur. Geleneksel bebekler köylü elbiseleri giyen kızlardır, ancak aynı zamanda peri masalı karakterleri, politikacılar ve hatta Amerikan ve Avrupa spor takımlarından oluşan setler de bulabilirsiniz günümüzde.

2. Guatemala: Endişe Bebekleri

Endişe bebekleri (Worry Dolls)veya sorun bebekleri, tel ve çok renkli yün veya kumaş artıklarından yapılmış küçük insanlardır. Güneş tanrısının bir Maya prensesine herhangi bir sorunu çözme yeteneği verdiği bir Guatemala efsanesinden ilham alırlar. Çocuklar korkularını veya sorunlarını endişe bebeklere fısıldayabilir ve geceleri yastıklarının altına koyabilirler. Bebekler ya endişeleri giderir ya da çocuğa sorunla yüzleşmesi için cesaret verir. Küçük, renkli bir kutularda satışa sunulur. Saç tokalarına ve saç bantlarına takılı biraz daha büyük versiyonları da üretilir.

3. Kızılderili Hopi Topluluğu: Kachina Bebekleri

Güney Kızılderili kabilelerine göre, doğanın her yönü bir ruhla temsil edilir. Kachinas olarak bilinen bu ruhlar, dini törenler sırasında dans yoluyla çağrılır, ancak aynı zamanda kachina bebekleriyle de temsil edilir. Her figür, temsil ettiği ruhun en baskın stilini tasvir eder.

Bunlar, Amerika’da oyuncak bebek olarak kabul edilebilecek en eski figürlerden bazılarıdır. Bebekler, dünya çocukları için arkadaşlığı, korumayı ve güvenliği temsil eder. Bir kültürün oyuncak bebeklerini inceleyerek, kültürün kendisini daha iyi anlayabiliriz. Güneybatı Amerika’nın Hopi halkı, doğayı kontrol eden ruhların görüntülerinde Kachina bebeklerini oyma geleneğine sahiptir. Bebekler genç Hopi kızlarına hem dekorasyon hem de Hopi kültürü için önemli olan çeşitli doğaüstü varlıklar hakkında eğitmek için hediye olarak verilir. Bebekler, sembolik renklere ve desenlere sahip parlak renkli kostümler giyer ve genellikle hayvan kafaları vardır.

4. Japonya: Kokeshi Bebekleri

Kokeshi  bebekleri, geleneksel olarak çocuklar için yapılmış Japon ahşap bebekleridir. Kokeshi’nin ilk olarak 1600-1868 yılları arasında Japonya’nın Tohoku bölgesindeki kaplıcalara ziyaretçilere, kış aylarında işleri desteklemek ve işçilerin ellerini meşgul etmek için satıldığı söylenir. Yıllar geçtikçe, özellikle koleksiyoncular arasında dünya çapında giderek daha popüler hale geldiler.

Kokeshi bebek yapımı artık Japonya’nın en canlı halk sanatlarından biri olarak tanınmaya başladı. Geleneksel olarak basit bir gövde ve detay için birkaç ince, boyalı çizgi ile büyütülmüş bir kafadan oluşan kokeshi tasarımları, yıllar içinde giderek daha karmaşık, çeşitli ve insan formuna sadık hale geldi.

Kokeshi’nin çağdaş yorumları, daha zengin renkler ve yüz özelliklerine daha fazla vurgu ile geleneksel muadillerinden daha yuvarlak bir şekle sahiptir. Genellikle özel bir günü kutlamak, bir hobiyi veya mesleği yansıtmak veya kurgusal bir karakteri taklit etmek, özellikle hediye olarak işe yaramalarını sağlamak için temalıdırlar.

Kokeshi bebeklerinin manevi önemi ile ilgili görüşler farklıdır. Yorumların çoğu çocuklar etrafında toplanmıştır, bazıları kokeshi’nin sağlıklı bir çocuk arzusunu temsil ettiğine, bazıları ise çocukları dağ ruhlarına yaklaştırdığına inanır. Pek çok insan, bunların, içinde gizli mesajlarla, başlangıçta dostluk işaretleri olarak değiş tokuş edildiği konusunda hemfikirdir. Her Eylül, Naruko’da, sevilmeyen kokeşhilerin yakıldığı bir Kokeshi Bebek Festivali düzenlenir.

5. Dominik Cumhuriyeti: Muñecas Lime

Dominik meçhul bebekleri olarak da bilinen Muñecas Limé, Dominik Cumhuriyeti ve Dominik evlerinde yapılan ünlü bir el sanatıdır. 1981 yılında, çömlek işçisi Liliana Mera Limé, Dominik Cumhuriyeti’nin Cibao bölgesinde bulunan Moca kasabasında küçük kil bebeklerin heykelini yapmaya başladı.

Limé, Dominik kadınlarının güzelliğini küçük, seramik figürlerde tasvir etmeye başladığında, çömlekçi çarkında iki zorlukla karşılaştı. İlk olarak, küçük yüz özelliklerini tanımlamak için gerekli araçlardan yoksundu. İkincisi, tek bir yüz, Dominik çeşitliliğinin geniş yelpazesini tasvir edemezdi. Onun çözümü, bebeklere en önemli özelliğini kazandırdı. Her seramik figüre yüz özellikleri olmayan pürüzsüz bir yüzey verildi. Bu nedenle, Muñecas Limé (Lime bebekleri) Dominik’in yüzü olmayan bebekleri oldu.

Limé’nin orijinal figürleri meyve sepetleri, çiçek tutan eller, renkli şapkalar ve fırfırlı elbiseler ile şekillendi. Sade güzellikleri kitlelerin ilgisini çekti ve Dominik mağazalarında hızla ilgi gördü.

6. Katalonya, İspanya: Caganer

Tuvaletini yapan bir oyuncak bebeği hangi çocuk sevmez ki? Zorlama gibi görünebilir, ancak İspanya’nın kuzeybatısında yaşayan Katalonyalıların Noel doğum sahnelerine Caganer Bebekleri yerleştirme geleneği var. Caganer geleneksel olarak beyaz bir gömlek ve Katalan tarzı bir şapka giyer. Bu geleneğin neden ortaya çıktığı konusunda birbiriyle çelişen teoriler var, ancak bölgedeki herhangi bir Noel pazarına çarptığınızda hem geleneksel hem de pop kültürü temalı caganerler bulabilirsiniz. Koleksiyonunuza eğlenceli çömelmiş bir Dalai Lama, Donald Trump, Sponge Bob veya Prenses Leia eklemek ister misiniz? Katalonya caganerlerinde onları ve daha ünlü yüzleri bulacaksınız.

7. Meksika: Maria Bebekleri

Bez bebekler dünya çapında popülerdir, ancak yerel kostümler veya geleneksel giysiler içindeki bu kucaklanabilir bebekler özellikle sevimlidir. Genellikle Amealco’nun Mazahua ve Otomi halkından geldiği söylenen Meksikalı Maria, birçok farklı form ve kostümde bulunabilir. Ama en çok tanınan Marialar, yumuşak vücutları, bol kurdeleli örgülü saçları ve yerli tarzı elbiseleri olan gülen kız bebekleridir. El işi oyuncak bebek müzesini ziyaret etmek ve her yıl düzenlenen El İşi Bebek Festivali‘ne katılmak için Amealco’ya gitmelisiniz.

Çeşitli türlerde bez bebekler yapılmıştır, ancak en yaygın olanı gülen yüzlere, yöreye özgü elbiselere ve kurdelelerle örülmüş saçlara sahiptir. Bunlara “Marias” adı verildi, ancak daha sık olarak “paçavra bebekler” (muñecas de trapo) olarak adlandırıldılar. Boyutları üç ila kırk beş santimetre arasında olan bebekler, Meksika’nın hemen her yerinde, özellikle de turistik mekânlarda satılık olarak bulunabilir. Bu nedenle, yabancılar için Meksika’nın bir simgesi haline geldiler.

8. Güney Afrika: Ndebele Boncuklu Bebekler

Afrika’dan gelen koni şeklindeki Ndebele bebekleri, ayrıntılı ve renkli boncuklarla süslenmiş basit gövdelere sahiptir. Bazıları koni şeklindeyken, diğerleri düzayaklı ayaklar üzerinde durur. Ndebele halkı, bebekleri evlilik teklif etmek için veya yeni evliler için değerli hediyeler olarak verir. Ndebele kızları ayrıca kendi boncuk işleme becerilerini geliştirmek için bebekleri yaparlar.

9. İran: Leyla Bebekleri

Bir zamanlar İran’da genç bir şair, Leyla adında güzel bir kıza aşık olur. Ona o kadar çılgınca aşıktı ki, kasaba halkı ona Mecnun lakabını taktı. Ancak babası evlenmelerine izin vermeyi reddetti ve şair çölde çılgınca dolaşmak için evini terk etti. (İkisi de kalbi kırık bir şekilde ölür sonunda.)

Bu Romeo ve Julietvari masal, İran’ın menteşeli ve ipleri çekerek dans ettirilebilen Layli kukla bebeklerinin (Layli Dolls) ortaya çıkmasına yol açtı. Bebekler genellikle gelin gibi giyinir, kurdeleler ve cam boncuklarla süslenmiş payetli elbiseler bulunur.

Belki siz bu bebeklerle oynadığınızda, Layli’nize daha mutlu bir son verebilirsiniz…

10.Amerikan Navajo Bebekleri

Bazı bebekler kendi kültürlerini temsil etmek için insanlar tarafından yaratılırken, diğerleri kültüre dair anlayışlarını sunmak için dışarıdakiler tarafından yaratıldı. Bu nedenle, bazı bebekler basmakalıp veya saldırgan olarak görünebilir. Jenerik modeller olarak oluşturulan bebekler, Navajo elbisesini tasvir eden figürler gibi, insanların nasıl algılandığını tasvir etmek için genellikle kültürel tarzlarda giydirilmiş örnekler bu bebekler.

Aynı zamanda, Navajo kadınlarının 1860’larda doğu kıyısı Amerikan toplumundan kopyaladıkları bir giyim tarzını tanımlar. O dönemin kadınları satenden yapılmış elbiseler giyerlerdi. Navajo kadınları desenleri kopyaladılar, ancak saten yerine kadifeyi değiştirdiler, beş ve on sentten düğmeler yaptılar. Bu şık etekler, bugün hala moda.

11.Karayip – Nassau Bebekleri

Gururlarıyla ünlü bu kadınlar, Nassau adıyla bilinir dünyada, bir Karayip bebeğinin ortak tarzını tasvir eder. Bu kadın başında bir sepet taşır ve parlak renkli giysiler giyer. Tropikal bölgeyi sık sık ziyaret eden turistlerin ilgisi de bunu gösterir.

Bu bebek Nassau sokaklarında kadınlar tarafından yapılmaya devam eder ve adaya özgü kültürel tarzı temsil eder.

Geleneksel Küba dansçı bebekleri, fındık kafalı bir bebek olarak tasvir edilen adadan çok yaygın bir figürdür.

12.Krupenichka bebekleri – Rus bebekleri

“Krupenichka”, tahıl anlamına gelen “krupa” kelimesinden gelir. Bu bebekler evlerin koruyucuları olarak kabul edilir ve genellikle ilk evlerinde, yeni çiftlere düğün hediyesi olarak verilir. Tabii ki, onlar halk oyuncakları ve ortalama evlerde kumaş artıkları ve tohumlarla da yapılabilir. Geleneksel olarak, dikiş gerektirmezler. Giysiler oyuncak bebeklerin üzerine katlanmış ve basitçe birbirine bağlanmış olarak üretilir. Çocuklara da genellikle onları yapmaları öğretilir.

13. Amish Bebekleri

Bir Amish bebeği en iyi, genellikle bir yüz ve saçın fiziksel özelliklerinden yoksun olan düz bir bez bebek olarak tanımlanır. Ayrıca oyuncak bebek üzerindeki yüzün onu daha dünyevi gösterdiği düşünülür ki bu Amishler arasında kabul görmez. Ancak tüm Amish bebekleri meçhul değildir. Amish bebeklerinin kıyafetleri Amish çocuklarının giydiği kıyafetlere benzer. Hem kız hem de erkek bebekler yaygındır;

Amish çocuklarının çok fazla oyuncağı yoktur, bu nedenle hem erkekler hem de kızlar bebeklerle oynar. Kumaşların tamamı düz renktir. Oyuncak bebek gövdesi genellikle ağartılmamış muslin gibi beyaz veya krem ​​kumaştan yapılır. Çünkü bebekleri yapmak için geleneksel olarak kullanılan malzemeler aile üyeleri için yapılan giysilerden kalanlardır. Yüzler genellikle muşambadan yapılmıştır. Doldurma işi geleneksel olarak paçavralardan yapılır, ancak pamuk kullanımı veya modern günlerde polyester vatkalar da yaygındır. Bebeklerin kendileri elle veya makine ile dikilebilir. Amish çocukları için yapılan ve onlar tarafından kullanılan antika Amish bebekleri, yüksek oranda tahsil edilebilir ve 1.000 ABD Dolarına kadar satılabilir.

14.Ukrayna Motanka bebekleri

Motanka bebekleri, Polonya, Ukrayna, Beyaz Rusya ve Rusya’da yapılan geleneksel muska bebekleridir. Halk kültürünün ve büyülü inançlarının bir parçasıdırlar. İğne veya diğer keskin nesneler kullanılmadan, “kaderi değiştirmemek” için yapılırlar ve geleneksel olarak yüz özellikleri yoktu, bazen yüz yerine bir haç kullanılır. Motanka bebekleri, aileyi korumak, evliliği korumak gibi çeşitli türlerde yerine getirilmesi için belirli niyetler ve dilekler ile yapılır. Günümüzde motanka bebekleri, geçmişin Slav kültürlerine olan ilginin bir parçası olarak, genellikle eğitim ve etnografik atölye çalışmaları sırasında bir eğitim aracı olarak veya halk sanatçılarının bir eseri olarak popülerliğe geri döndü.

Motanka bebeği, Ukraynalı evlerin en eski el yapımı parçalarından biridir. Başlangıçta doğurganlığın ve aile koruyucularının bir ev sembolü olarak tasarlanan bu bebekler, eski günlerde Ukraynalıların günlük yaşamında önemli bir rol oynadı. Bugün hala kullanımdayken, gelenek, ritüellerden çok stil ve dekorla ilgili hale geldi.

Bebeğin ana özelliği, yüzünün meçhul olması ve genellikle kafasında çarpı olmasıdır. Eskiden evde bulunabilecek herhangi bir kumaş parçasından yapılırdı. Küçük çocukların oyuncak bebekle oynarken hayal güçlerini geliştirmelerine ve bebeğin duygularını düşünmelerine izin vermek için zanaatkârlar, yüzde (gözler, burunlar, ağızlar) çizmezler.

Eski popüler inanışlara göre yüz, oyuncak bebekte bir ruha ilham veriyordu. Ruh iyi ya da kötü olabilir, bu yüzden bebeğe ruh vermemek, kötü bir ruh verme riskini almaktan daha güvenliydi. Ukraynalılar oyuncak bebeğin hastalığı çocuklardan uzaklaştıracağına inanırlardı. Ayrıca motanka’nın evi kötü ruhlardan ve hayaletlerden koruduğuna inanılıyordu.

15.İtalyan Pigotta Bebekleri – Dolfi Ahşap Bebekler

“Pigotta” kelimesi Lombardiya bölgesi lehçesinden gelir ve “bez bebek” anlamını taşır. İtalya’nın her bölgesinde, bez bebeklere farklı bir takma ad koyarlar. Her isim yerel bir gelenekten esinlenir.

Pigotta, bez bebek için sevimli bir Milanolu evcil hayvan adıdır. UNICEF ile işbirliği yapmak isteyen öğrenciler her yıl bir araya gelerek dünyanın dört bir yanındaki çocukları temsil eden bu bez bebekleri kendi elleriyle yapıyorlar. Bu bebekler daha sonra UNICEF’e bağış toplamak amacıyla sergileniyor ve satılıyor.

Her bebek, UNICEF’in aşı kampanyasından yararlanacak “gerçek” bir çocuğu temsil ediyor. Pigottalar, halk tarafından yaklaşık 20 € karşılığında, altı ölümcül çocukluk hastalığına (boğmaca, çocukluk çağı tüberkülozu, tetanoz, çocuk felci, kızamık ve difteri) karşı tam bir aşı döngüsünün maliyeti olan “evlat edinilir”.

İtalyanların Dolfi ahşap bebekleri çok ünlüdür. Pinokyo’yu bilmeyen yoktur sanırım. Bir zamanlar tüm oyuncaklar, zamana dayanan bir malzeme olan ahşaptan yapılmıştır. Kıyafetler dikilip bu ahşap bebeklere giydirilirmiş. Hala da geleneksel olarak devam etmektedir.

Günümüzde bebekler çoğunlukla yumuşak plastikten üretilse de, Dolfi değerli ahşap oyuncak bebekler sunmaktadır. Ahşap oyuncak bebek koleksiyonu yumuşak bir gövdeye sahipken, baş, kollar ve bacaklar dağ akçaağaçtan yapılmıştır. Bebekler yaklaşık 30 cm boyundadır. Yüz, toksik olmayan boyalar ile elle boyanmıştır ve bebeklerin uzun sarı gerçek saç örgüleri vardır. Beyaz el yapımı bir kazak ile geleneksel bir keten elbise giyerler. Alto Adige’deki laboratuvarlarda üretilen tüm bebeklerin başında sertifika ve koleksiyon numarası bulunmaktadır.

16. Özbek Bebekleri

Özbekistan’da son yıllarda ergonomik ve yüksek teknoloji çözümlerinden bıkan tasarımcılar, giderek ulusal estetiğe, Doğu sembolizmine ve hatta mistisizme yöneliyor. Ofislerin ve evlerin iç mekânlarını gizlice cezbeden bu trendlerden biri de Özbek milli oyuncak bebeklerinin dekor olarak kullanılmasıdır. Gittikçe daha fazla koleksiyoner, özel galeri ve koleksiyon sahibi, zanaatkâr bu işe büyük bir tutkuyla çekilmektedir.

Ustaların bu bebeklerde gösterecekleri birkaç önemli şey var: zengin çeşitlilikte ulusal giysiler, sanat okulu modası, kumaşların renk ve dokuları ve kuyumcuların çalışmaları.

Geleneksel Özbek bebekleri saman, kamış, seramik ve ahşaptan yapılmıştır. Bu öğeler, genellikle bir oyuncağın tabanı veya gövdesinden yapılır. Bebek, nakış, boncuk ve dantellerle süslenmiş ulusal kıyafetler giymiştir.

Şimdiye kadar farklı türlerde Özbek bebekleri ortaya çıktı; bunlar eldiven ve kukla bebeklerdir. Süslenmiş kağıt hamuru, ahşap, kilden yapılmıştır. Bebek kıyafetleri ulusal tarzda kumaşlardan yapılmıştır. Her ustanın kendi geleneksel giysi ve nakış tasarımı teknolojisi vardır. Özbekistan’ın her bölgesinde kıyafetleri daha farklı olan bebekler var.

İlginç bir gerçek şu ki, her bebeğin kendi yüzü vardır, hiçbiri kendini tekrar etmez.

Basit bir bezden porselene kadar her bebeğe abartısız bir sanat eseri denilebilir. Kukla ustaları, kukla kostümlerinin en küçük ayrıntılarına özellikle dikkat eder. Bu amaçla doğal Özbek kumaşları, kadife, deri ve hatta karakul kuzusunun derisini kullanıyorlar.

Çağdaş Özbekistan topraklarındaki kuklaların, Makedonların Orta Asya’ya seferleri sırasında ortaya çıktığı söyleniyor. Buraya eski Yunanlılar tarafından getirilmişler. Ancak belli bir zaman sonra unutuldular. Uzun bir süre boyunca, bir insan yüzünü tasvir etmek yasak olduğu için bebekler dini nedenlerle yapılmadı. Temuriler döneminde, halkı eğlendiren çok sayıda sokak kuklacısı ortaya çıktı. Özbekistan’ın kukla sanatının kökeni buradan gelmektedir.

Özbek ulusal bebek yapma ustalığı XIX-XX yüzyıllarda pratik olarak kayboldu, ancak son 20 yılda bu nadir zanaatın yeniden canlanması başladı. Bir oyuncak bebek yapmak yaratıcı ve genellikle öngörülemeyen bir süreçtir. Bir bebeğin görüntüsü aylarca sürebilir. Görüntü bulunduğunda, enkarnasyonu (Tanrı’nın gücünün veya ruhunun insan veya hayvan gibi başka bir varlığın içine girerek varlığını bir süre orada geçirmesi; sanskritçe’de avatar) başlar. Bebeğin başını, ellerini ve ayaklarını oluşturma süreci sabırlı bir aşamadan oluşur.

17. Güney Afrika, Zulu Bebekleri

Güney Afrika, Durban kenti, Kwa Zulu Natal Bölgesinde yaşayan kabile kadınları ile üç yıl boyunca çalıştığım yerel kalkınma projesidir. Bu bebeklerin yapım aşaması rehabilite amaçlı kullanılmış, projenin sonuçlanması ile birlikte ülkede ki müzelerde ve turist odaklı kamu alanlarında satış noktaları oluşturulmuştur. Nesilden nesile aktarılan geleneksel boncuk bebekleridir.

Kız çocukların oynaması ve kadınlarda doğurganlığı sağlamak için bir tılsım olarak yaratılmıştır. Şekilleri ve kostümleri bölgeye ve geleneklere göre değişir. Bebekler genellikle anneden kıza geçer. Bebek kavramı Afrika kültürü bağlamında düşünüldüğünde, genellikle çocukların oyuncakları değil, toplum içinde ritüel ve dini çağrışımlarla yüklü nesnelerdir. Afrika bebekleri öğretmek ve eğlendirmek için kullanılır. Onlar doğaüstü aracılardır ve ritüel amaçlar için manipüle edilirler. Bu bebeklerin her biri benzersizdir çünkü el yapımıdır.

Bu oyuncak bebek aynı zamanda ‘aşk bebeği‘ olarak da bilinir.

Uygun bir eşi (erkeği) cezbetmek ve ayrıca birçok çocuk sahibi olmak için doğurganlığı artırmak amaçlı yapılır. Bebeklerin doğaüstü sihirli güçlere sahip olduğuna inanılır. Genç Zulu kızları, daha yaşlı Zulu kadınları tarafından, doğurganlık çağında doğurganlıklarını artırmak için bebekleri boyunlarına takmaya teşvik edilir. Kızlara ilk oyuncak bebekleri genellikle ebeveynleri tarafından inisiyasyon uygulamalarına başladıklarında verilir. Kaybolur veya hasar görürse, çocuğu olduğunda ölme riski olduğuna inanıldığından, kız ona dikkatle bakacaktır. Geleneksel olarak, genç kadınlar evlenmek için bir erkek aradıklarını açıkça göstermemelidir, bu nedenle ‘aşk bebeklerini’ takmaları gelenekseldir. Bu gizli kolyeler genellikle tek bir kolye üzerinde hem erkek hem de kadın bebekten oluşurken, açıkta takılanlarda sadece bir oyuncak bebek takılıdır. Evli kadınlar da çocuk sahibi olma isteklerini topluma ve atalarına yansıtmak için oyuncak bebekleri kolye olarak takarlar.

Bebekler küçük şişelerden, mısır koçanlarından veya daha sonra boncuk işi ile kaplanan küçük rulo pamuklu çarşaflardan yapılır. Bebek daha sonra bir kolyeye dahil edilir. 20. yüzyılın başlarında Doğu Londra Müzesi, o zamanlar ‘izlenimci’ olarak tanımlanan Zulu doğurganlık bebeklerinden oluşan bir koleksiyona sahiptir. Şu anda tüm bebekler cam boncuklarla yapılıyor ve bu nedenle cam boncuklar Zulu geleneğinin ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.